به گزارش خبرنگارخبرگزاری حوزه، نشست کنگره شعر و داستان امر به معروف و نهی از منکر با حضور کارشناسان این حوزه محمد جواد شرافت و مرتضی احمر به ترتیب شاعر و نویسنده و حجت الاسلام والمسلمین مختاری رئیس این کنگره برگزار شد.
در این نشست که در خبرگزاری حوزه برگزار شد، در ابتدا حجت الاسلام حسین علاءالدین دبیرکنگره شعر و داستان امر به معروف و نهی از منکر به تشریح عوامل برگزاری این کنگره پرداخت و گفت: برای دومین سال پیاپی، نهاد امامت جمعه شهرستان ساوجبلاغ محور یکی از بزرگترین کنگره های فرهنگی کشور بوده است و دومین دوره از کنگره داستان امربه معروف ونهی از منکر در این شهرستان در حال برگزاری است.
وی افزود: یکی از مهمترین ارزش هایی که باید به وسیله هنر توسعه یابد، مسئله امربه معروف و نهی از منکر است که متاسفانه در حق این امر و اصل بسیار مهم که از ارکان دین است به دلیل تعاریف بعضا اشتباه و مغالطه هایی که صورت گرفته است، مظلومیت خاصی روا شده است. در این کنگره شعر و داستان که در این جلسه در بخش داستان فعالیت می کنیم بناداریم به این امر مهمه توجه خاص تری داشته باشیم.
دبیرکنگره شعر و داستان امر به معروف و نهی از منکر گفت: جلسه حاضر «کارکرد شعر و داستان در حوزه جهاد تبیین» است با حضور استاد شرافت از شاعران آیینی کشور و احمد عزیز از نویسندگان حوزوی که تا کنون هفت اثر را در حوزه های مختلف تولید کرده اند، برگزار می شود.
وی گفت: امروز نویسندگان جوان متعهد می توانند نقشی ماندگار در عرصه مبارزه و جنگ نرم با دشمن ایفا کنند زیرا امروز برخی کلمات در فضای مجازی همچون موشک عمل می کند. تعریف مساله ای چون شهادت و کشته شدن امروز معانی بسیار مهم ومتفاوتی با هم دارد که نگاه خاصی را به مخاطب القا می کند. واژه حمله یا ترور در دست یک نویسنده می توانند در یک جامعه بسیار موثر باشد.
دبیر این کنگره فرهنگی اظهارکرد: برجسته ترین برش تاریخی که از کار کرد شعر در جهاد تبیین می توان اشاره کرد شاید به این قطعه از تاریخ بازگردد که عبدالملک مروان در زمانی که بنی امیه تسلط کامل به فضای فکری و جامعه داشت به سفر حج رفت و زمانی که سعی کرد خود را به حجر الاسود نزدیک کند به دلیل ازدحام حاجیان نتوانست به خانه کعبه نزدیک شود و حاجیانی که در اطراف کعبه بودند کوچکترین اعتنایی به وی نکردند. در این زمان عبدالملک در آن هیاهو جایگاهی برای وی تهیه کردند که وی بتواند این مراسم را نگاه کند.
وی اظهارکرد: وقتی در این جایگاه قرار گرفت منظره طواف خانه خدا را می دید که در آن حین، اطرفیان عبدالملک مشاهده کردند که یک شخصیت نورانی و با ابهتی نزدیک به خانه کعبه شد و نزدیک حجرالاسود شد. در این جا همگان دیدند که همین حاجیانی که مقام عبدالملک مروان را نادیده گرفتند تحت تاثیر وی قرار گرفته و کنار رفتند و عظمت آن فرد بیش از فضا جلو کرد و این شخصیت حجر الاسود را لمس کرد.
حجت الاسلام علاءالدین افزود: اطرافیان عبدالملک تعجب کردند که این شخصیت کیست؟ عبدالملک با اینکه به نیکی می دانست که این شخصیت حضرت امام سجاد(ع) است برای کتمان کردن فضیلت اهل بیت(ع) و برای اینکه این حادثه را در همان محل بایکوت و دفن کند و از این امر مانع شود که جامعه آن روز متوجه این داستان شوند می گوید که من نام این مرد را نمی شناسم.
وی گفت: در آن مجلس، شاعر آزادی خواه و آزاده، جناب فرزدق در آن محفل حضور داشت و با زبان شعر به همه گان گفت که اگر این فرد را نمی شناسی من می شناسم و در آن زمان قصیده معروف را قرائت کرد که همه گان از جمله کعبه و سنگ ریزه های دشت ها نیز ایشان را می شناسند. این قصیده عینیت جهاد تبیین است. این قصیده فرزدق باعث شد که نه تنها جامعه و مردم آن زمان این کرامت را از اهل بیت(ع) دریافت کنند بلکه امروز نیز این این ماجرا را برای هم نقل کنیم. در ادامه عبدالمالک هم وی را زندانی می کند و هم سهمیه بیت المال فرزدق را قطع کرد ولی فرزدق این حوزه را رها نکرد و بازهم در خدمت اهل بیت(ع) بود.
دبیرکنگره شعر و داستان امر به معروف و نهی از منکر گفت: امیدواریم در ایام اختتامیه این کنگره که در ایام پیروزی انقلاب اسلامی است قطعا روزهای شکوهمندی در انتظار همگان خواهد بود و این کنگره نیز با شکوه خاصی در ساوجبلاغ برگزار می شود. در قسمت شعر در هر بخش یک برگزیده دارد و در بخش داستان نیز این جوایز به برندگان اعطا می شود.
در ادامه مشروح مباحث مطروحه توسط دو کارشناس این نشست و رئیس کنگره را می خوانید:
محمدجواد شرافت عنوان کرد:
اثرگذاری شعر در دوران امروز
شعر، سریع، گسترده و عمیق است. تاثیر شعر نسبت به هنرهای دیگر آن است که سریعا می تواند واکنش نشان دهد که هم می تواند گسترده باشد و هم عمیق باشد. در یک دوره ای مهمترین و تنها رسانه بوده است و شاعران همیشه در دربار پادشاهان و بزرگان حضور داشتند زیرا مهمترین صاحب رسانه بودند. امروز نیز در حوادث و وقایع اخیر شاهد تاثیرگذاری شعر هستیم که هر روز مردم با یک شعر در خصوص این حوادث و رخدادها ارتباط برقرار می کنند.
از دیگر سوی، جمله ای که حضرت امیرالمومنین(ع) خطاب به صعصعه وجود دارد که ایشان شعر را خفیف المعونه و کثیرالمعونه فرمودند کاملا درست است. شعر بسیار کم خرجی است و نجیب است. برخی از هنرهای تصویری بسیار هزینه بر است ولی شعر بسیار کم هزینه است.
مردم در مقابل شعر معمولا گارد نمی گیرند. یک بیان موعظه ای با یک وزن ساده کاملا برای مردم جذاب است و کسی برای آن گارد نمی گیرد. در مدرسه امیرالمومنین(ع) اردو زبانان بودیم که یکی از مدیران آنها گفتند که بسیاری از حرف ها را اگر یک سری مناطق بگوییم بسیار با ما برخورد می شود ولی وقتی همان را اب زبان شعر می گوییم کسی با ما کاری ندارد و تحسین هم می شویم.
در اتفاقات اخیر دو سمت ماجرا را داشتیم. در این ماجرا دوستان شاعر را در دو سمت ماجرا داشتیم. اگر ریزش هایی در آن سمت بود که واقعا بود و عده ای که از شهدا و انقلاب و ... می گفتند امروزه نه ضد انقلاب شدند بلکه گاهی نسبت به مفاهیم دینی هم نکاتی دارند که جای تاسف است. از این روی نیز رویش های فراوانی داشتیم. در همین مدت بچه های ما هم شعرهای بسیار خوبی نوشتند.
شعرهای بچه های مکتبی و انقلابی در این ایام هم بسیار جالب و زیبا بود. از جمله میلاد عرفان پور برای آرتین و شاهچراغ و.. که بسیار عالی سروده شد. طرفین درگیر این شعار سازی بودند. امروز با پدیده هشتک سازی روبرو هستیم. شعار زن ، زندگی آزادی با هوشمندی کامل انجام شد. حال ببینیم ما در این زمینه چه کردیم. تبدیل شعر به شعار ظرفیت بسیار عالی است که باید از آن استفاده کنیم.
شعر محمد میرزایی در این زمینه بسیار عالی بود و گفته بود چرا مهسا و نیکا نام‌شان در ذهنِ ما مانده است ولی نامِ یکی از پانزده‌تا کشته یادت نیست؟ واقعا خادم امام رضا(ع) و حضرت شاهچراغ را چرا کسی نمی شناسد؟ ولی بپرسید چند نفر را به عنوان کشته در ذهن ما کاشته اند؟ آنها جهاد تبیین را به شکل خاص خود دارند دنبال می کنند.
اگر از این عرصه غافل بودیم باید جواب بدهیم. دوستان شاعر ساکت فراوانی در این مدت داشتیم وسعی کردند که نه سواری دهند نه کسی آنها را بدوشد. متاسفانه آنها با سکوت خودشان سواری دادند. متاسفانه جمله امام علی را بد فهمیده اند. گاهی اوقات دو قطبی سازی انجام می شد که خوشبختانه بچه ها هیچ وقت درگیر جدل های باهم نشدند. بچه های ما بیشتر در خصوص ایران و اسلام و دشمن شعر گفتند. هیچ وقت کسانی که به ما زخم زبان زدند پاسخ ندادند. هیچ وقت جواب آنها را ندادیم.
قطعا اگر در اولین دیداری که پس ازاین مسایل رخ دهد این رفقا را به آغوش می کشیم. متاسفانه زوزه هیا کفتارهای فضای مجازی در ذهن آنها سطور کرده است و امیدواریم همه ما زیر یک پرچم واحد اهل بیت دور هم جمع می شویم.
زمانی شاعران اندیشمند و اندیشور و حکیم و فاضل و صاحب فلسفه و نظر بودند ولی همیشه هم اینگونه نیست. امروز یک ابزار در دست یک فرد است که می تواند شیطانی و می تواند روحانی باشد.
این جهاد تبیین چه! نکته بسیار مهمی است. مثلا گاهی اوقات ممکن است حرف حقی را بزنم، ولی در سپاه دشمن قرار گیرم. مثلا مرحوم سید حسن حسینی در بیان تفاوت بین جنگ و دفاع مقدس می گوید در شعر جنگ نابسامانی های درونی کشور را نمی گوییم و در مقابل دشمن بیرونی مردم را تهییج می کنیم، ولی در شعر دفاع مقدس در مقام دفاع از شهدا و رزمندگان واقعی از کسانی هم یاد می کند که از خون شهدا سوءاستفاده کرده و کیسه دوختند. غرض اینکه امروز نیز همین است. ممکن است حرفی می زنیم که حق است ولی آتشی را شعله ور می کنم.
حوزه علمی باید پشتوانه فکری شاعر ما باشد
حوزه علمیه ما باید پشتوانه فکری شاعر ما باشد. اندیشمندان دینی ما باید پشتوانه فکری به ما بدهند. چه مقدار این پشتوانه شکل گرفته است؟ نقش خطبا و روحانیون ما در این روزهای اخیر چه بوده است؟
حجت الاسلام شریفیان در برنامه سمت خدای مدتی پیش در خصوص فضای نجوای شیطان و صدای نجوای پیامبر(ص) مطرح کرد که عنوان می کرد که شیطان کاری می کند که صدای نجوای پیامبر را نشنویم. تعبیر همین سخن، همین فضای مجازی است. در همین راستا فضای نجوای پیامبر اکرم نیز باعث می شود که صدای شیطان شنیده نشود.
در این زمینه نقش حوزه و علما و بزرگان اندیشه ما در این میانه چه بوده است و ائمه جمعه چه کرده اند؟ گاهی یک جمله و تک جمله سرنوشت یک انسان یا یک کشور را تغییر می دهد.
نکته دیگر بحث حضور فردی است.اینکه همه ما در خلوت های خودمان فعال باشیم و هر کسی برای خود شعر می نویسد کار خوبی است. ولی اینکه این شعرها و آثار به یک امت واحده و جبهه مبدل شوند یک نکته مهم است.
به قول بزرگی در عرصه فرهنگ یک شهید باقری می خواهیم که به این جبهه متشتت یک نظم و انضباط دهد. وقتی جبهه بهم ریخته باشد هر کسی ممکن است دوست و یار و هم رزم خود را هم بزند. انجمن ها و گروه های مختلف گاهی اوقات به قصد خیر هم دیگر را به اشتباه می زنند. شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی در این مدت چه کرده اند؟ به اسم امر به معروف و نهی از منکر از آنها می خواهیم به ما گزارش دهند.
یک شاعر به نام یوسف رحیمی در ایتا یک گروه انقلاب تشکیل می دهد. شعرهایی که در این مدت می نویسند را سر و سامان می دهد که کار بسیار ارزشمندی است. گاهی یک دو بیتی در این گروه را بسیاری از شبکه های اجتماعی استفاده می کند. این امر یک کار هوشمندانه است.
شعر حوزه
مجموعه شعری از موضع مندی شاعران حوزه و واکنش شاعران حوزه نسبت به رویدادهای مختلف را جمع آوری کرده ام. از جمله مسایلی چون بیداری اسلامی با شعر خوب افرادی چون آقای اخلاقی و تشییع حاج قاسم و آیت الله مصباح یزدی و سید محسن شفیعی و... را باید ببینیم. حوزویان ما حضور پررنگی در این زمینه داشتند. شاعران خوبی داشتیم که در این روزها با رباعی و غزل و دوبیتی و شعرهای نیمایی موضع هوشمندانه گرفنتد.
خوشبختانه فقط ریشه ها و اندیشه ها بیان شد و از دو قطبی نیز دوری شد و سعی شد که هیچ دو قطبی شکل نگیرد از نظر عیار شعرها هم تلاش شد که شعرهای خوبی گفته شود. به نظر من این شعرها کاملا قابل دفاع هستند و هرچه جلوتر می رویم کارها بهتر می شود. در این روزها اسم ها و آدم هایی دیدم که همیشه آن سوی بودند به این سمت آمدند.
چند روز پیش به یکی از آنها گفتم که چه شد که از آن جبهه به سمت ما میایی؟ امروز هجوم ناسزاها است. امروزه یک دسته کفتار فیک و روبات و جو گرفته هزاران فحش نثار انسان می کنند ولی امروز افرادی که از آنها به عنوان اصلاح طلب یاد می شد، به جبهه انقلاب آمده اند و محکم از انقلاب دفاع کرده اند.
در زمینه شعر در این چند هفته حضور پررنگ خوبی داشته ایم. خوشبختانه طراحان انقلابی ما بسیار خوب عمل کرده اند. مثلا پوستری که ریش داعشی ها را به خانم های کشاف حجاب متصل کرده بود کاری ماندگار بود چون بسیار اثرگذار کشیده شده بود. ممکن است چند سال دیگر رمان های بسیار جالب با نگاه دقیق به جبهه های مختلف اثری ماندگار را خلق کند. گاهی در همین روزها هم می توان یک داستان کوتاه اثرگذار خلق کرد.
کنگره امر به معروف و نهی از منکر
اگر این کنگره بتواند فعالان این حوزه را فعال کند کار خوبی انجام داده است. امروزه پویش ها از فراخوان ها و کنگره ها بیشتر جواب می دهد. مثلا در ایام غدیر پویش های رباعی با اسم امیرالمومنین شکل می گرفت و ۲۰۰ رباعی ساخته می شد و بسیار با ارزش بود.
کنگره ها در گذشته تنها رسانه شاعر برای شناخته شدن و دعوت شدن ها بود ولی امروز هر شاعری برای نشان دادن خودش در فضای مجازی فعال است و کنگره ها مثل گذشته برای آنها مهم نیستند.
امروزه کتاب چاپ کردن اقبال سابق را ندارد. کتاب شعر امروزه چندان جذاب نیست چون شعرهای شاعران در پیج ها زده شده است.
اگر کنگره ای می خواهد فعالیت کند باید در زمینه همراه سازی شاعران و انتخاب موضوعات دقیق و هوشمندانه کار کند. مثلا موضوع امر به معروف و نهی از منکر یک امر کلی است و باید به شکل جهت دار باشد که منجر به تولید اثر باشد. مثلا امر به معروف و نهی از منکر مسئولان یک موضوع تخصصی است.
مثلا شعر گفتن برای امر وحدت بسیار سخت است زیرا هنوز به جان کلام سخنان رهبری معظم انقلاب و بزرگان دیگر نپرداخته ایم.
اگر این امور در این کنگره ها رعایت شود و پشتوانه فکری خوبی به شاعران داده شود می توانیم موفق تر عمل کنیم. بسیاری از مردم ما امر به معروف و نهی از منکر را صرفا در حجاب می دانند. متاسفانه بسیاری از این کلمات را به کلیشه ها مبدل کرده ایم. بسیاری منتظر آن هستند که رهبر انقلاب کلمه ای را بگویند و ما با اشتباهات خود آن حوزه را خنثی کنیم. از جمله این مسئله می توانیم به بحث نفوذ و... اشاره کنیم.
مرتضی احمر:
قالب های مختلف به کمک تبین انقلابی بیایند
بحث جهاد تبیین یک بحث مهم است که دارای چند بعد است. پس از فتنه دوران رحلت حضرت رسول جریانی به راه افتاد که امام علی(ع) را به جهان آن زمان بشناسد که این کار بزرگ با حضور حضرت زهرا (س)و بزرگانی چون جناب ابوذر و عمار و مالک انجام شد. این کار باعث شد که ۲۵ سال بعد مردم به سمت امام علی(ع) میل پیدا کنند.
زمانی این بحث جهاد تبیین خود نما می شود که حقیقتی به اشتباه به گوش مردم رسانده شود. از یک دوره ای به بعد پس از دوران جنگ تحمیلی یک سری داستان هایی به میانه آمد که واقعه جنگ تحمیلی را تحریف می کرد. یعنی صرفا تلخی های جنگ را برجسته می کرد که این کتاب ها بیشتر به جریان روشنفکری متصل بودو تقدسات و شیرینی ها جنگ را کتمان می کردند.
وقتی شهید رزمنده بسیجی پشت خاکریز ایستاده و خود را به میدان مین می اندازد درد می کشد، ولی این درد لذت بخش است. اگر این نگاه را در داستان هایمان داشته باشیم امر مقدسی است و می توانیم به تکلیف خود عمل کنیم. اگر نگاه ما درد محور باش باشد این تقدس را از بین می برد.
مثال دیگری که در سالهای دیگری رخ داد بحث تطهیر نظام پهلوی بود. در داستان هایی که داشتیم پهلوی اول و دوم را تطهیر می کردند و مسایلی عنوان می کنند که برای جوان امروز جذاب هم هست. در اینجا تکلیفی بر عهده داستان نویسان بودکه در این زمینه وارد عمل شوند.
داستان در مقابل شعر یک نقطه تفاوت دارد و آن هم این است که داستان یا رمان دیربازده است و نسبت به یک شعر قطعا دربازده تر است. برای رمان نوشتن اطلاعات و نشستن غبارهای حوادث لازم است که دستمایه های داستان نویسی ایجاد شود.
مسایلی که در این روزها رخ داده است هنوز به شکل هنری تبیین نشده است. در این فضا است که یک بازیکن فوتبال یا یک دهه هشتادی مطلبی می گذارد متوجه می شویم که اینها هنوز با بسیاری از مسایل آشنا نشده اند.
در کتاب قتل مهندسی شکنجه های سازمان منافقین بیان شده است، ولی مردم هنوز در این گیرودار و اغتشاشات امروز اصلا نمی دانند که این گروهی که امروز خود را مدافع مردم نشان می دهدتا چه حد جنایتکار هستند.
هر قالب می تواند تاثیرات خود را داشته باشد. کار داستان این است که پژوهش ها را در داستان مطرح کند. وقتی قصه اعدام های ۶۸ را مطرح کنیم دشمنان نیز همین مسئله را چوب بالای سر امت حزب الله می کنند. وقتی این مسایل بیان نشده است همین خلأ جهاد تبیین پیش می آید و دشمنان نیز از این فرصت بهره می برند.
در زمینه مشروطه هم همین خلأ را داریم. وقتی معدود کتاب هایی در این زمینه نیز نوشته می شود، در خصوص شیخ فضل الله است مباحث را مطرح می کنند که متاسفانه با ایشان جبهه گرفته می شود.
اعلام مواضع
در بحث اعلام موضع در این روزها شاهد ریزش هایی بودیم که برخی می توانستند با یک حرکت هنری، حرکت مردمی را مدیریت کنند، ولی جبهه های دیگری گرفتند که کار را به شکل دیگری دادند.
بیانیه ها و امضاهای خاص نیز همین تاثیرات را دارد. شاید بزرگترین وظیفه ای که به عهده نویسنده است باید از این به بعد شروع شود. باید پس از اینکه تا حد زیادی غبارها خوابیده است این اتفاقات را بیان کند و مواضع و جریان ها و مظلومیت بسیجی ها و نیروی انتظامی و جریان روحانیت را بیان کند. اینکه امروز روحانیت به جرم لباس پوشیدن باید مورد هجمه قرار بگیرد هم از جمله چیزهایی است که باید در تاریخ به خوبی به آن اشاره شود.
حجت الاسلام والمسلمین مختاری رئیس کنگره امر به معروف و نهی از منکر:
بزرگترین امر به معروف تحقق حکومت اسلامی است
در زمینه اینکه چرا داستان و شعر و هنر باید به کمک امر به معروف بیاید، باید گفت که حقیقت امر به معروف مظلوم است. هم ما حقیقت امر به معروف را به خوبی تبیین نکردیم و به همین خاطر جامعه نسبت به آن گارد دارد.
این مسئله از دلچسب ترین واجبات اجتماعی است. توسعه محبت مدنی به این معنی که همه افراد جامعه را همچون فرزند خودمان بدانیم یک حس مطلوب است. حس مادری و پدری و برادری برای جامعه از اصولی است که نتوانستیم به جامعه القا کنیم.
شیاطین می داند که احیای امر به معروف و نهی از منکر موجب اقامه دین می شود و به همین دلیل است که تمام قد دنبال ایستاده ایم.
در این میانه برخی کم کاری ها و کج کاری های که باعث شده است تصور اکثر مردم نسبت به امر به معروف و نهی از منکر در حیطه چادر و حجاب باشد درحالی که در منطق رهبر فرزانه حجاب این مساله شاید اولویت دهم باشد.
در این زمینه تلاش کردیم از زبان شعر و داستان کمک بگیریم و این حقیقت جاودان را به خوبی نشان دهیم.
بزرگترین معروفی که در عالم شکل می گیرد و در کنار هم همه خوبی ها متولد می شود. حکومت اسلامی است. پیش از حکومت اسلامی پیامبر اکرم و در زمان پیش از حکومت اسلامی جمعیت مسلمانان به ۱۰۰ نفر هم نمی رسید ولی حکومت نبوی به کارخانه انسان سازی مبدل شد و گروه گروه و شهر به شهر به اسلام ایمان آوردند.
خوشبختانه حکومت اسلامی در کشور ما به لطف الهی و اهل بیت(ع) مبدل شده است و بزرگترین منکر نیز استکبار جهانی است. در این فاصله بین حکومت اسلامی و دوران ظهور مناسبتی وجود دارد که باید به آن توجه کرد.
باید همه دنیا مهیای درک ظهور شود. در این زمینه حلقه واسطه، احساس مقاومت در مقابل استکبار و زور و جهانخواری است. این حلقه واسط پیام بزرگ انقلاب اسلامی ایران به جهان بشریت است.
به لطف خدا و برکت خون شهدا و ایستادگی رهبر معظم انقلاب امروز منطق جبهه مقاومت و مقاومت در مقابل استکبار دربخش قابل توجهی از ملت ها و دولت ها توسعه پیدا کرده است ولی به یک گفتمان عمومی برای همه دنیا مبدل نشده است.
امروز پیام مقاومت به گوش غیر مسلمانانی در بیخ گوش آمریکا هم رسیده است که باید به این حقیقت مهم توجه کرد.
امروز وظیفه اهل هنر آن است که در قالب دلپذیر و ماندگار به جهانیان منتقل کند. شعر اگر چه سریع الاثر و وسیع الاثر است، ولی ماندگاری اثر داستان به دلیل همراهی خواننده با قهرمان داستان بیشتر است. باید از این قالب ها در جای خود استفاده کنیم.
نظر شما